Christian Boyer
Chuyên viên Kinh Thánh
Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính chuyển ngữ
Trái với điều người ta thường nghĩ, theo Kinh Thánh, Đức Giêsu không được sinh ra trong một hang đá. Không thể nào như thế được, thế nhưng chính đó là điều mà các thánh sử chép lại. Các bản văn Kinh Thánh không bao giờ nói rằng Chúa Giêsu được sinh ra nơi hang đá.
Khi đọc một bản văn, bất luận là bản văn nào, người ta hay có khuynh hướng thêm thắt vào đấy một chút theo cảm nhận của mình. Đấy chính là điều thường hay xảy ra với các bản văn kinh thánh. Ví dụ điển hình là trình thuật về cuộc hạ sinh của Đức Giêsu mà người ta thường hay thêm vào đó hình ảnh một hang đá. Rõ ràng, tranh ảnh và phim ảnh đã làm cho chúng ta quen tưởng tượng ra quang cảnh sinh hạ của Chúa Giêsu là như thế, ngay từ thế kỷ thứ III, Giáo phụ Origène cũng đã rơi vào chiếc bẫy ấy: “Theo Tin Mừng thuật lại về cuộc sinh hạ của Ngài, người ta đã chỉ ra hang đá tại Bêlem nơi Ngài được sinh ra, trong đó còn có chiếc máng được quấn bằng tả lót” (Contre Celse). Thật vậy, ngay từ những thế kỷ đầu tiên, các người Kitô giáo hành hương đã thăm viếng một hang đá tại Bêlem mà truyền thống cho là nơi sinh hạ của Chúa Giêsu. Ngày nay người ta vẫn còn thăm viếng hang đá này cũng như nơi đặt máng cỏ dưới tầng hầm của nhà thờ Giáng Sinh.
 |
| Nơi Chúa Giêsu sinh ra ở tầng hầm nhà thờ Giáng Sinh tại Bêlem. Chung quanh ngôi sao bằng bạc có hàng chữ Latinh: "Hic de Virgine Maria Jesus Christus natus est" (Nơi đây Đức Giêsu Kitô đã được Đức Trinh Nữ Maria sinh hạ) |
Nhưng Tin Mừng có nói chính xác nơi hạ sinh của Chúa Giêsu không? Trong Tin Mừng Matthêu, Chúa Giêsu dường như được sinh ra tại nhà Thánh Giuse ở Bêlem. Bản văn chỉ nói rằng Giuse “đem vợ về nhà mình; và ông không ăn ở với bà cho đến khi bà sinh một con trai đặt tên là Giêsu” (Mt 1, 25-26). Trừ phi tưởng tượng ra rằng Thánh Giuse sống trong một hang đá thì không có cơ sở nào để cho rằng Chúa Giêsu được sinh ra bên ngoài ngôi nhà của gia đình mình. Trong Tin Mừng Thánh Luca, Thánh Giuse không sinh sống tại Bêlem nhưng phải về đó vì có cuộc kiểm tra dân số. Người ta không nói chính xác Chúa Giêsu xuống thế ở nơi đâu mà chỉ nói rằng vì thiếu chổ nên bà mẹ phải đặt đứa trẻ sơ sinh trong máng ăn của gia súc (Lc 2, 6-7). Vấn đề quan trọng không phải đây là loại nhà gì (nhà trọ? nhà ở?) mà là đây không phải là một cái hang đá. Tin Mừng Marcô và Gioan không kể lại cuộc hạ sinh của Đức Giêsu nên cũng không có vấn đề hang đá ở đây.
Ý tưởng cho rằng Chúa Giêsu được sinh ra trong hang đá xuất hiện trong các bản văn vào khoảng năm 150 sau khi Chúa Giêsu ra đời. Trước hết là trong cuốn hộ giáo của Giustinô Tử Đạo, trong cuốn nguỵ Tin Mừng, cuốn tiền Tin Mừng của Giacôbê, hai tài liệu này có từ bán thế kỷ thứ II. Cuốn nguỵ Tin Mừng nói rằng trên đường về Bêlem, đến “nửa đường” thì Maria sinh nở, Giuse “tìm thấy ở đấy có một cái hang đá” mà Maria có thể sinh Chúa Giêsu ở đấy với sự giúp đỡ của một bà mụ (Protévangile de Jacques, 18-21). Thánh Giustinô thì nói rằng Thánh Gia đã đến nơi thì Đức Maria lâm bồn: “Vì Giuse không trọ trong làng, ông tạm trú trong một cái hang gần Bêlem, và khi ở đó, Maria sinh Đức Kitô và đặt nằm trong máng cỏ: các đạo sĩ đến và gặp họ ở đó” (Dialogue avec Tryphon, 78).
Dường như nằm trong bối cảnh cạnh tranh nhau giữa các tôn giáo nên đã xuất hiện truyền thuyết cho rằng Chúa Giêsu được sinh ra trong hang đá. Mỗi tôn giáo, mỗi tín ngưỡng đều vay mượn ý tưởng và dùng nó để gây ảnh hưởng. Kitô giáo có thể đã vay mượn ý tưởng hang đá từ tín ngưỡng thờ thần Mithra, một vị thần indo-iranien rất phổ biến trong Đế Quốc Roma và được thờ kính trong một hang đá. Đối với Kitô hữu, hoàn toàn có thể chấp nhận được là Chúa Giêsu sinh ra trong hang đá bởi vì vùng lân cận Bêlem có rất nhiều hang đá.
