BTTVHQN xin giới thiệu hai bức thư đầu tiên của Đức Cha Camelbeke Hân, Giám mục Đông Đàng Trong (tiền thân của giáo phận Qui Nhơn) gởi cho bề trên Chủng Viện Thừa Sai ngay sau khi biến cố Văn Thân bùng nổ, bắt đầu từ tỉnh Quảng Ngãi. Trích dịch từ Les Missions Catholiques, số 850, ngày 18 tháng Chín 1885.
XXX
THƯ THỨ NHẤT
Làng Sông, Ngày 2 tháng Tám 1885
Với tâm hồn tan nát vì đau đớn và đầy lo âu, tôi gởi vài hàng thư này đến cha để thông báo về nỗi bất hạnh đang lan tràn. Sau khi quân đội Pháp chiếm đóng Huế, một cuộc nổi dậy của nhóm Văn Thân lập tức bùng nổ trong tỉnh Quảng Ngãi. Những kẻ nổi loạn chiếm thành, lấy vũ khí và rồi bắt đầu ra tay tàn phá tất cả các họ đạo cũng như thảm sát không thương tiếc mọi giáo dân không phân biệt tuổi tác và giới tính. Các cha Guégan, Poirier, Garin đã bị giết ngay từ đầu bằng sự dã man khủng khiếp nhất. Trong tỉnh đáng thương này, trước đây thịnh vượng là thế, vậy mà giờ đây đã bị xoá sạch. Hiện giờ, đến phiên tỉnh Bình Định, những cuộc thảm sát xảy ra tại nhiều địa điểm. Nhà thờ, nhà cửa, chủng viện, cộng đoàn, lần lượt trở thành miếng mồi ngon cho ngọn lửa. Những thừa sai khác cũng trở thành nạn nhân cho cuộc bách hại tàn bạo này. Ngay thời điểm này, tôi thấy trong ngôi trường của chúng tôi có nhiều đồng sự, các cha bản xứ và hàng ngàn giáo dân từ khắp nơi chạy về. Tôi khẩn khoản kêu cứu đến triều đình Huế, đến Bắc Kỳ và đã cử các cha Geffroy và Lacassagne thay tôi đi cầu cứu.
… Rồi sẽ ra sao đây? Than ôi! Tôi e rằng miền truyền giáo rộng lớn và đẹp đẽ này chắc bị tàn phá hoàn toàn. Biết bao nước mắt! Bao thất vọng và lo lắng! Tôi xin lỗi vì sự vội vàng của bức thư này, giữa khói lửa và tiếng súng thì không còn chút can đảm nào để viết dài hơn.
Nếu Thiên Chúa nhân lành gìn giữ tôi, sau này tôi sẽ báo lại nhiều chi tiết mà cha ước mong muốn biết.
Hãy cầu nguyện cho miền truyền giáo đáng thương của chúng tôi!
XXX
THƯ THỨ HAI
Ngày 5 tháng Tám 1885
đang lẫn tránh tại nhượng địa Pháp ở Qui Nhơn
đang lẫn tránh tại nhượng địa Pháp ở Qui Nhơn
Sau khi tỉnh Quảng Ngãi bị tàn phá hoàn toàn, tỉnh Bình Định cũng bị thiêu sạch. Không còn lại gì.
Đến lượt mình, các cha Macé và Martin cũng đã chết, người thứ nhất gục ngã dưới lưỡi gươm của kẻ sát nhân, người thứ hai vì mệt nhọc và cực khổ trên đường chạy trốn với các tân tòng của mình. Tám hoặc mười ngàn giáo dân chạy trốn được đã dựng trại chung quanh Toà trú sứ Pháp, họ cũng không làm được gì để chận đứng cơn nguy khốn này. Miền truyền giáo đẹp đẽ này sẽ biến thành con số không. Biết bao nạn nhân! Bao mất mát không kể xiết! Consummatum est!
chuyển ngữ
Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính
Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính
Lăng Tử Đạo 1885 (tại Bàu Gốc, được cha Grêgôriô Văn Ngọc Anh xây lại năm 1991), cạnh ngôi nhà thờ đổ nát
Lễ giỗ tử đạo (Bàu Gốc, năm 2010) cạnh ngôi nhà thờ đổ nát
Thánh Địa Tử Đạo 1885 (xây năm 2001), nơi chôn cất cha Poirier Tân và 400 giáo dân bị thiêu sát tại nhà thờ Bàu Gốc.
Cha Guégan Hoàng bị chém đầu tại Phú Hoà (Quảng Ngãi) và theo tương truyền xác ngài bị vất xuống một cái giếng. Cha Tađêô Lê Văn Ý đã xây một vòng đai nhỏ bằng gạch để đánh dấu di tích này.
