Kha Tiệm Ly
Kiến thức ngày nay, số Xuân Tân Mão
Theo các nhà khoa học, mèo rừng đã được thuần hoá thành mèo nhà cách đây ít ra cũng gần vạn năm! Đến chừng ấy thời gian nên mèo rất gần gũi với con người, cũng vì vậy mà tập quán của mèo đã biến thành những thành ngữ khá phong phú, thành chuyện cổ tích, lời ru, lại len lỏi vào sách giáo khoa trong những bài học vỡ lòng:
Con mèo trèo lên cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối giỗ cha con mèo
Mèo thuộc họ … Mèo, có nanh nhọn, động tác lanh lẹ của loài thú ăn thịt; những khi thưởng thức con mồi, mèo không hùng hổ cắn xé từng mảng thịt lớn mà chậm rãi nhấm nháp từng miếng nhỏ. “Ăn nhỏ nhẹ như mèo” là vậy, “Ăn như mèo hửi” là chỉ những người ăn ít như mèo! Trong tướng số học, người nữ “ăn như mèo” mới là đắc cách, là tướng sang trọng, tướng mệnh phụ, còn người nam thì phải ăn hùng hục như cọp mới là tướng đại quyền; ngược lại thì hỏng, vì “nam thực như hổ, nữ thực như miêu”!
Bắt được chú chim, chú chuột nào thì mèo ta “có chi dùng nấy”, không cần xin thêm chút muối cho vừa miệng, đó là thói quen “ăn nhạt như mèo”.
Thực ra, mèo không hề ăn nhạt, vì lượng máu trong con mồi đã đủ cung ứng lương muối cho cơ thể mèo. Thành ngữ “ăn nhạt mới biết thương mèo” là chỉ những kẻ trong cùng cảnh ngộ mới thương yêu nhau. Với những kẻ vừa thấy lợi, nhất là vừa thấy gái đẹp, hai con mắt đã chớp chớp thì có khác gì … “như mèo thấy mỡ”.
Tánh ăn vụng (không có trong ngoặc kép) thì mèo bị chi vào sổ bìa đen:
Tuổi Mẹo là con mèo ngao
Hay cấu hay quào ăn vụng thành tinh
Mà ăn vụng thì phải lặng lẽ, như kẻ có tội thì luôn che dấu tội lỗi, hoặc như kẻ hẹp hòi vớ được của bất ngờ thì “im im như mèo ăn vụng” để thụ hưởng một mình. “Chó treo mèo đậy” là lời ông bà khuyên con cháu phải cẩn thận trong mọi hành vi thường nhật. Nếu có kẻ ranh ma. Đạo đức giả (như “mèo khóc chuột”) thì cũng có kẻ ngây thơ làm chuyện “chuột cắn dây trói cho mèo” để cứu kẻ thù của mình! Khi phân bố công việc gì, thì cũng tuỳ theo sở trường riêng mà giáo nhiệm vụ. Như “trâu cày ngựa cưỡi”, “chó giữ nhà, mèo bắt chuột”, nhưng lắm lúc “không có chó, bắt mèo ăn cứt” (dùng trong việc nhỏ nhặt).
Trong đời có kẻ ma mãnh lâu năm, riết rồi như “mèo già hoá cáo”, lại cũng có kẻ to tiếng lắm lời nhưng bản tính thật ra chẳng khác gì “mèo già thua gan chuột nhắt”.
Hai đối thủ không cân sức, nhưng nếu kẻ yếu có trang bị phương tiện, mưu mẹo hơn thì cũng chưa chắc là “mèo nào cắn mỉu nào”, mà có khi “sắc nanh, chuột dễ cắn cổ mèo” không chừng!
“Bách nhơn bách bụng bách bao tử”. Có kẻ hay hợm mình, quen thói “mèo khen mèo dài đuôi”, mà thực ra chẳng có tài cán gì. Lại có những kẻ thích chê bai người như “chó chê mèo lắm lông”, trong khi chó lại nhiều lông hơn mèo! Có người rộng lượng thì cũng có kẻ bủn xỉn “buộc cổ mèo, treo cổ chó”; có người thông minh tài trí thì cũng có kẻ đần độn ngu si như “chó khô mèo lạc”; có người thích “thẳng mực tàu” thì cũng có kẻ ưa xỏ xiên “chửi chó mắng mèo” để rồi sinh ra cảnh “giận cá chém thớt”, “đá mèo quèo chó”! Người thì minh bạch công khai, kẻ thì chuyện không đáng giấu mà vẫn cố giấu “như mèo giấu cứt”. Có người cẩn trọng, có kẻ liều lĩnh như “chuột gặm chân mèo” (hành động này có khác chi “vuôt râu hùm” hay “xỉa răng cọp”)
“Mèo mả gà đồng”, “Mèo đàng chó điếm”, “Mèo hoang lại gặp chó hoang, anh đi ăn trộm gặp nàng bứt khoai” là những câu mỉa mai nói về những kẻ vô lại gặp nhau. Và theo kinh nghiệm thì “Mèo lành ở mả, gái lành chẳng ở hàng cơm”. Những loại trai gái này dễ hợp những cũng dễ tan, vì “yêu nhau như chó với mèo”, làm sao có chuyện lâu dài?
Mèo dường như ít được thiện cảm của con người, cho nên trong những thành ngữ, câu nào có chữ “mèo” thường chẳng mang sự tốt lành. “Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì sang”. Thấy mèo là xui xẻo tới!
Mèo tuy sạch sẽ nhưng lại cẩu thả “như mèo rửa mặt”, và lại “lôi thôi như mèo sổ chuột” (sổ: làm vuột mất), giống như những người thờ ơ với công việc mà bỏ lỡ dịp may.
Trời đang nắng cháy mà thấy “thỏ vuốt râu, mèo rửa mặt”, thì cầm chắc sẽ có trận mưa trút nước!
Trong chúng ta, ít tai may mắn mà hai lỗ tai chưa từng bị tra tấn bởi những lời cù cưa cù nhằng, dai như giẻ rách. Cứ “lèo nhèo như mèo vật đống rơm” của một ai khác lắm lúc nếu muốn được yên đành phải “tiu nghỉu như mèo bị cắt tai”!
Tuy vậy mèo cũng có đức tính kiên nhẫn “rình như mèo rình chuột” (câu này hàm ý chỉ trích những kẻ hay để ý những chuyện riêng tư của người khác)
Có những vật không có giá trị gì, nhưng bỏ thì tiếc, lấy thì không biết để đâu, cứ vứt bừa. kẻ khác mang về, lại vứt bừa. Cứ “chó tha đi, mèo tha lại” mãi!
“Mèo mù móc cống” diễn tả cảnh kẻ bất tài tuyệt đường sinh kế, phải làm những việc hạ tiện để đắp đổi qua ngày. Nhưng biết đâu có dịp may mà “mèo mù vớ cá rán” thì đời sẽ lên hương?
“Mèo ngoan cắn cổ ông thầy, cắn cho ổng chết lôi thây đem về”. Đó là lời nói tếu táo để mua vui, không có ý gì xấu. Thì cũng nhân năm mới, kẻ viết bài nay mạn phép được mạo muội vài dòng “thành ngữ về mèo”, mong được góp phần vào việc vui xuân.
