 |
| Mộ Hàn Mạc Tử trên núi Ghềnh Ráng, Qui Nhơn |
Hàn Mặc Tử tên thật Nguyễn Trọng Trí sinh năm Nhâm Tý, ngày 22.9.1912, tại Lệ Mỹ, Đồng Hới. Ông mắc bệnh cùi từ năm 1937, và mất tại nhà thương Qui Hoà ngày 11.11.1940, khi mới 29 tuổi. Hàn Mặc Tử có thơ Đường luật đăng báo từ năm 16 tuổi, nổi tiếng vì được cụ Phan Bội Châu hoạ thơ và đề cao. Các thi tập tiêu biểu gồm: Gái quê (1936, tập thơ duy nhất được xuất bản khi tác giả còn sống), Đau Thương (hay Thơ Điên), Thượng Thanh Khí, Cẩm Châu Duyên, Chơi Giữa Mùa Trăng... Một tuyển tập thơ Hàn Mặc Tử, 189 trang song ngữ Việt-Pháp, mang tên Le Hameau des Roseaux, (Đây Thôn Vỹ Dạ) do Hélène Péras và Vũ Thị Bích dịch, đã được nhà xuất bản Arfuyen ở Paris, ấn hành năm 2001. Hélène Péras là một bác sĩ phân tâm, đồng thời cũng là nhà thơ, giỏi tiếng Việt. Sau đây là lời bạt ở bìa sau, viết bởi nhà thơ Gérard Pfister được trích từ bản Việt ngữ của Thụy Khuê, Đài RFI:
“16 tuổi Nguyễn Trọng Trí đã làm thơ với các bút danh chớm mùi lận đận: Phong Trần, Lệ Thanh... đến 24 tuổi mới ký Hàn Mạc Tử. "Hàn Mạc Tử" là "chàng bức rèm lạnh" hay "chàng đơn lạnh". Tên ấy ứng với dự cảm về bốn năm cuối trên đỉnh thơ cô đơn lẻ lạnh của riêng ông. Cả cuộc đời ngắn ngủi, tan vỡ từ tuổi 24 vì bệnh cùi, Hàn Mặc Tử đã dành cho thơ, dành cho những tìm kiếm trinh trắng thiết tha giao hòa một tình yêu tuyệt vọng hướng về những người con gái đã xa, và cái cõi ngoài của tình yêu trần thế ấy, ở trong những bài thơ cuối cùng, Hàn Mặc Tử gọi là Thượng Thanh Khí. Cho tới tận cùng của vô vọng, thơ Hàn luôn luôn là một êm ái dịu dàng, một ánh sáng vô minh, một niềm vui huyền diệu làm cho Hàn rung động đến phút cuối. Hàn viết: "Vườn thơ tôi rộng rinh không bờ bến. Càng đi xa càng ớn lạnh".
Xin trích một vài bài thơ đã được dịch sang tiếng Pháp trong tập “Le hameaux des Roseaux”
Đây Thôn Vỹ Dạ
Sao anh không về chơi thôn Vỹ
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chử điền
Gió theo lối gió mây đường mây
Giòng nước buồn thiu hoa bắp lay
Thuyền ai neo bến Sông Trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?
Mơ khách đường xa khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?
Voici le hameau des Roseaux
Pourquoi ne pas retourner au hameau des Roseaux
Voir le soleil levant sur les rangs d’aréquiers
Un jardin tout luisant comme de jade vert
Le visage parfait au travers des bambous.
Le vent suit le chemin du vent, les nuages la route des nuages,
Tristesse de l’eau qui coule, frémissement des maïs en fleurs,
À qui est cette barque à l’amarre là-bas aux rives de la lune
Et pourra-t-elle à temps la transporter ce soir?
Rêve le voyageur sur la route lointaine, lointaine...
Ta robe est par trop blanche, je ne la discerne pas
Ici les êtres sont voilés de brume et de fumée
Qui connaît la profondeur d’un tel amour?
Gái Quê
Xuân trẻ, xuân non, xuân lịch sự
Tôi đều nhận thấy trên môi em
Làn môi mong mỏng tươi như máu
Đã khiến môi tôi mấp máy thèm
Từ lúc tóc em bỏ trái đào
Tới chừng cặp má đỏ au au
Tôi đều nhận thấy trong con mắt
Một vẻ ngây thơ và ước ao
Lớn lên em đã biết làm duyên
Mỗi lúc gặp tôi che nón nghiêng
Nghe nói ba em chưa chịu nhận
Cau trầu của khách láng giềng bên.
La jeune fille du village
Le printemps jeune, tendre, sage,
Je le reconnais sur tes lèvres,
Tes lèvres fines, éclatantes de vie
Qui font frémir les miennes de désir
Depuis le temps où tu laissais les mèches de tes cheveux
Frôler tes joues vermeilles
J'ai toujours vu dans tes yeux
L'innocence et l'espoir
En grandissant tu as appris le charme
Chaque fois que tu me rencontres tu te caches
en inclinant ton chapeau
On dit que ton père ne consent pas encore
À recevoir de l'étranger voisin l'arec et le bétel.
Hồn là ai
Hồn là ai là ai tôi không biết
Hồn theo tôi như muốn cợt tôi chơi
Môi đầy hương tôi không dám ngậm cười
Hồn vội mớm cho tôi bao ánh sáng
Tôi chết giả và no nê vô vạn
Cười như điên, sặc sụa cả mùi trăng
Áo tôi là một thứ ngợp hơn vàng
Hồn đã cấu, đã cào, nhai ngấu nghiến
Thịt da tôi sượng sần và tê điếng
Tôi đau vì rùng rợn đến vô biên
Tôi dìm hồn xuống một vũng trăng êm
Cho trăng ngập trăng dồn lên tới ngực
Hai chúng tôi lặng yên trong thổn thức
Rồi bay lên cho tới một hành tinh
Cùng ngả nghiêng lăn lộn giữa muôn hình
Để gào thét một hơi cho rởn ốc
Cả thiên đường trần gian và địa ngục
Hồn là ai? là ai! tôi không hay
Dẫn hồn đi ròng rã một đêm nay
Hồn mệt lả mà tôi thì chết giấc.
Mon âme qui es-tu?
Mon âme qui es-tu? Qui? Je ne sais pas
Mon âme me suit comme si elle voulait me provoquer.
De ses lèvres parfumées je n’ose pas me délecter
Mon âme se hâte de me donner à la becquée des clartés sans nombre.
Rassasié, comblé, je tombe en syncope
Je ris comme un fou, suffoquant de toutes les odeurs de la lune
Mon vêtement est plus éblouissant que l’or
Mon âme m’a pincé, m’a griffé, me mâche voracement.
Ma chair et ma peau sont crues et rêches, engourdies, paralysées
J’ai mal, je tremble d’horreur.
Je plonge mon âme dans une flaque de lune paisible
Pour que la lune la submerge, afflue jusqu’à sa poitrine
Tous deux nous nous apaisons dans les sanglots
Puis nous nous envolons pour atteindre une planète,
Ensemble, chancelants, nous nous roulons au milieu de milliers d’images
Pour hurler à pleins poumons et donner le frisson
À tout le paradis, à ce monde et aux enfers. (...)
Say máu ngà
Lòng ta là một bài thơ mãnh liệt
Văng tung lên trên thế giới mông lung
Nức lời ra réo bao niềm bi thiết
Làm buồn lây lây đến cõi vô cùng
Ta đứng giữa không không kiêu ngạo
Há mồm ra hứng giọt mật trăng rơi
Rồi ngậm lấy hơi ngà trong tiếng sáo
Cho lưu thông khí huyết khắp thân người
Ta sầu lắm, một thứ sầu vô cớ
Cất cao lời gọi giật tiếng ma kêu
Đương xáng mạnh vào trong sườn núi lở
Làm giật mình mây nước cõi phiêu diêu
Ivresse furieuse
Mon cœur est un poème déchaîné
Lancé sur l’irréalité du monde
La parole hoquetante crie tant de désolation
Que la tristesse se propage à l’infini.
Fier je me tiens debout au milieu de l’éther
Bouche ouverte je recueille les gouttes de miel qui tombent de la lune
Puis je resserre mon souffle ivre dans le son de la flûte
Pour faire circuler la force de vie dans tout mon corps.
Je suis très triste, d’une tristesse sans cause
J’élève la voix pour appeler, je m’empare du cri des fantômes
Frappant avec vigueur le flanc des montagnes qui s’écroulent
Faisant trembler les mondes où volent les nuages.
