Theo Hồn Việt
Trần Bích San sau khi đỗ Tam nguyên, làm quan ở Huế một thời gian rồi vào làm Tri phủ An Nhơn thuộc tỉnh Bình Định. An Nhơn gần Phú Phong là nơi nổi tiếng về nghề dệt lụa.
Chuyện kể rằng: Một hôm, bà cụ thân sinh của Tri phủ ở quê thấy có người đưa đến một cuộn lụa rất đẹp, người ấy tự giới thiệu mình là lính hầu được quan phủ San sai mang món quà này về tặng cụ nhà. Bà cụ nghe xong, sắc mặt nghiêm lại, thoáng có nét buồn và thầm bảo: “Trời ơi! Lụa này lấy ở đâu ra? Sao làm quan mà không biết thương kẻ dưới, bắt người ta phải vất vả trèo đèo lội suối bao nhiêu ngày để mang thứ này về nhà?”.
Bà cụ ân cần an ủi người lính và mời ở lại chơi. Tới ngày người lính trở về An Nhơn, bà cụ chuẩn bị chu đáo mọi thứ cho anh ta lên đường, và bảo: “Chú đã vất vả đem cuộn lụa ra đây, nay lại xin chú vui lòng chịu khó đưa cuộn lụa này về trả lại giùm ông Phủ cho tôi”.
Riêng Phủ San từ hôm sai lính đưa quà về tặng mẹ, trong lòng vui vô cùng. Chỉ mong người lính trở về để được tin nhà. Người lính đã trở về. Nhưng sao lại mang cuộn lụa về theo? Hỏi ra, biết đây là ý của mẹ, người lính không thể làm khác. Phủ San cầm lấy cuộn lụa, lại thấy có cây roi nhét ở trong bèn tái mặt lại. Sáng hôm sau, ông lập bàn thờ hướng về phương Bắc, lạy sống mẹ hai lạy rồi tự mình nằm úp sấp xuống nền nhà suốt từ sáng đến tối, trên lưng để cây roi kia. Cuối cùng lại đứng lên lạy sống mẹ hai lạy nữa.
Người đương thời và cả người ngày nay nghe chuyện này cứ bảo: Mẹ như thế, chả gì sinh con như thế!
(Theo sách Chuyện làng văn Việt Nam và thế giới)
