QUẾ VIÊN (Copenhagen)
Báo Tuổi Trẻ
1. Trong thời gian Mark Zuckerberg - nhà
sáng lập mạng xã hội Facebook - du lịch Việt Nam, ngạc nhiên trước sự giản dị của
nhà tỉ phú trẻ, có độc giả của một tờ báo mạng lớn đã nhận xét: “Không biết ông
này để tiền làm gì!”. Thắc mắc này cũng dễ hiểu vì trong vài năm trở lại đây, tại
nước ta đã mặc nhiên hình thành một quan niệm là hễ thành đạt thì phải phủ lên
mình những món hàng xa xỉ, tới mức chúng được không ít người xem là biểu hiện
cho sự thành công và giá trị của một người.
Tất nhiên ai cũng có quyền sử dụng đồng
tiền của mình theo ý thích (và trong khuôn khổ của luật pháp), nhưng khi quần
áo, đồ phụ tùng, giày dép... được xem như những tiêu chí quan trọng nhất khi
đánh giá một ai thì tất nhiên sẽ dẫn đến tình trạng có những người cố tạo cho
mình giá trị ảo bằng hàng hóa thay vì bỏ công sức ra xây dựng những giá trị thật
cho bản thân.
Tâm lý quan trọng hóa những món “hàng hiệu”
còn dẫn tới một hệ lụy khác là một bộ phận không nhỏ người trẻ háo thắng và
nông nổi, tìm mọi cách để sở hữu chúng cho “bằng chị bằng em”. Chuyện cậu học
sinh Trung Quốc bằng lòng bán đi một trái thận để mua iPhone, được báo chí phản
ánh trong thời gian gần đây, là một minh chứng cụ thể cho sự quyến rũ đầy nguy
hiểm của ánh hào quang “hàng hiệu”!
Năm ngoái không ít người đã phải giật
mình khi đọc thấy trên mạng lời rao của một cô bé sẵn sàng qua đêm với người lạ
để đổi lấy chiếc vé xem buổi diễn của nhóm Super Junior. Cho dù chỉ là một
chiêu gây sốc để thu hút sự chú ý, thì ý tưởng này cũng cho thấy ánh hào quang
“sành điệu” có thể đưa những người trẻ và rất trẻ đi xa tới đâu.
2. Chẳng riêng tôi mà những bạn bè đã định
cư lâu năm hoặc đang làm việc tại các nước phát triển phương Tây đều thấy
choáng trước cách ăn xài của nhiều người tại TP.HCM và thủ đô Hà Nội hiện nay
trong những chuyến về thăm quê hương.
Những “siêu xe”, những món trang phục
mang mác các nhãn hiệu hàng đầu thế giới, những chiếc iPad, iPhone thường được
giới thiệu tại Việt Nam sớm hơn trên thị trường Tây Âu từ 3-6 tháng, tuy có cho
thấy sự phát triển nhanh chóng của đất nước nhưng cũng gợi lên không ít băn
khoăn khi vẫn còn một khoảng cách rất xa giữa Việt Nam và các nước trong khu vực.
Năm 2011 GDP của ta chỉ là 3.354 USD/người,
đứng hạng 129/181 nước (tụt hai hạng so với 2010). Thu nhập bình quân của người
Việt năm 2011 là 1.382 USD (năm 2010 là 1.224 USD, đứng hạng 141/189 nước, Thái
Lan là 5.281 USD, hạng 90/189, Indonesia là 3.469 USD, hạng 108).
Trào lưu sở hữu những món hàng xa xỉ của
không ít người Việt có thể nhằm mục đích “lòe” thiên hạ, cũng có thể do bị lây
bệnh “nhà giàu mới” (nouveau riche) đang lan rất nhanh tại các thị trường mới nổi.
Trong giai đoạn chuyển đổi từ nền kinh tế chỉ huy bao cấp sang kinh tế thị trường,
không ít người có cơ hội phất lên nhanh chóng.
Nhiều người ngất ngây với sự đổi đời mau
chóng này đã sa vào sự hoang phí thay vì tích lũy cho tái đầu tư và phòng ngừa
rủi ro trong kinh doanh; hoặc lưu danh bằng các công trình phục vụ lợi ích của
xã hội và cộng đồng - như cách làm của nhiều nhà giàu tại các nước phát triển.
Những cách hành xử lố bịch, như một đại
gia Trung Quốc chơi trội bằng cách rải tiền làm thảm cho con giẫm lên trong lễ
cưới, những biểu hiện coi thường pháp luật, không tôn trọng những người xung
quanh... gọi chung là tính trọc phú, là hệ quả tất yếu khi có khoảng cách đáng
kể giữa nền tảng văn hóa, tri thức với khả năng kinh tế.
3. Trong cái có thể gọi là “cơn lốc hàng
hiệu” hiện nay, chúng ta không thể không nói tới trách nhiệm của một bộ phận
trong giới truyền thông. Khi những trang báo giấy, báo mạng tràn ngập hình ảnh
các “sao” lớn nhỏ khoe khoang những món hàng đắt tiền mà giá mua nếu là hàng thật
vẫn quá cao so với thu nhập khai thuế của không ít “sao”, thì không tránh khỏi
những tác động nhất định lên công chúng, đặc biệt là giới trẻ.
Có nhiều người cho rằng phô trương, xa xỉ
là đặc tính của giới showbiz, nhưng những ngôi sao giàu có như Angelina Jolie
cũng chỉ chưng diện khi thật sự cần thiết, chẳng hạn như lễ trao giải Quả cầu
vàng. Diễn viên Trần Khôn (Chen Kun) - ngôi sao của Long Môn phi giáp - mặc
trang phục thể thao trong buổi lễ nhậm chức đại sứ của Tổ chức Unicef tại Trung
Quốc gần đây.
Bản thân tôi đã không nhận ra diễn viên
Đan Mạch có đẳng cấp quốc tế Mads Mikkelsen (*) khi tình cờ gặp anh trong quán
cà phê của ông bà thân sinh anh tại quê nhà anh Nykoebing S (gần Copenhagen).
Có lẽ đối với Mads thì những vai diễn ấn tượng đáng chú ý hơn là trang phục.
