Thùy Linh
Mấy hôm nay quá nhiều những ồn ào phi
nhân đang xảy ra khiến ai biết nghĩ đều thấy buốt nhói: những người nông dân bị
mất đất hết sức bất công ở Tiên Lãng, Văn Giang, Vụ Bản, Cần Thơ; những tham
nhũng của quan chức khi bị khởi tố thì bỏ trốn; những thua lỗ ở các DNNN lên đến
hàng ngàn tỷ, tỷ đồng bằng tiền thuế của dân, tiền vay nước ngoài mà người lãnh
đạo vẫn bình yên vô sự; những phát ngôn vô trách nhiệm, trốn tránh trách nhiệm
cũng của giới quan chức cao cấp…Nhưng chỉ cần một hành động bé nhỏ của một học
trò nhỏ bé ở đất nước xa chúng ta nửa ngày mặt trời lên, dường như rọi vào sự
tuyệt vọng, bi quan trong lòng người bây giờ. Hoá ra cuộc đời vẫn còn những điểm
sáng lung linh. Cô bé thắp lên ngọn nến lung linh đó có tên là Diane Tran. Cô
mang dòng máu Việt. Cô được dạy dỗ bởi nền văn hóa, giáo dục không định hướng để
tạo ra những bánh vẽ về xứ thiên đường chưa bao giờ có thật và không biết bao
giờ mới là sự thật. Cô được dạy dỗ về ý thức bổn phận của một con người có nhân
cách.
Cha mẹ cô không đủ tình yêu, không đủ bổn
phận làm cha mẹ để lo cho con cái mình. Họ chia tay nhau, cô bé ở với cha. Vì
nghèo (hay vì lý do nào khác?), cha cô cũng không thể lo cho con cái nên cô phải
đi làm thêm có tiền phụ cho anh trai và đứa em yên tâm học. Cô cúp cua, chạy việc
cho hai nơi, có khi làm thâu đêm, trở về nhà làm bài tập đến tận 7 giờ sáng,
quá mệt mỏi nên học hành bê trễ…Cô có ý thức việc làm của mình không? Chắc chắn
là có. Vì thế cô cố gắng bù đắp bằng việc học thật giỏi. Và cô luôn đứng top đầu
trong lớp, nhận điểm A cho các môn học. Nhưng cuộc sống của cô và anh em cô
không chỉ có học mà họ cần phải sống. Họ cần tiền. Nếu tình yêu của cha mẹ cô
không đủ lớn để làm tròn bổn phận cho con cái, thì tình yêu của cô bé đủ lớn để
cô chấp nhận hy sinh một phần bổn phận học trò vì người thân. Bổn phận của cô
là phải học. Bổn phận này đã trở thành luật ghi trong luật pháp của bang nơi cô
sinh sống. Vì cô bỏ học nhiều hơn số buổi theo qui định nên cô bị toà án gọi ra
chất vấn và kết án giam 24 giờ, phạt 100$. Cô bé đã khóc giữa toà án. Giọt nước
mắt đau khổ và chấp nhận vì đã không làm tròn bổn phận của mình.
Cả nước Mỹ xôn xao về sự kiện này. Cộng
đồng người Việt ở Mỹ kí tên thỉnh nguyện thư đề nghị xem xét lại vụ án của
Diane. Tình yêu của con người đủ lớn để thấu hiểu hoàn cảnh cô bé đang phải
gánh chịu. Vì họ hiểu, ý thức trách nhiệm xã hội và thực thi nghĩa vụ con người
đó chính là bản chất của con người nhân cách. Dù nghỉ học, Diane vẫn cố gắng
làm tốt trách nhiệm học tập với thành tích cao. Và với nghĩa vụ làm con, làm
em, làm chị trong gia đình, cô đã dâng hiến tình yêu, nỗ lực của mình. Không phải
lúc nào các bổn phận cũng hài hoà được với nhau, vì một xã hội dù tiến bộ đến
đâu thì không thể có thứ công lý tuyệt đối. Diane có thể vi phạm trách nhiệm học
trò, nhưng với nghĩa vụ con người, cô đã hoàn thành xuất sắc.
Toà án, dù đã kết án nhưng vẫn lắng nghe
dư luận dành tình yêu cho Diane, cả lời đề nghị tha thiết xem xét lại bản án,
nên cuối cùng cũng thấu hiểu hoàn cảnh của Diane để xoá bản án cho cô. Toà án
đã làm tròn bổn phận của họ, kể cả khi kết án hay xóa án. Diane đã nở nụ cười.
Nụ cười của em thật đẹp. Trong lý lịch của em sẽ không có tiền án bỏ học. Một
lý lịch trong sạch như bất cứ cô cậu học trò ngoan nào. Trong khoảnh khắc ngắn
ngủi đời người, Diane đã trải qua cung bậc của rất nhiều cảm xúc: làm tròn bổn
phận với người thân, kẻ vi phạm bổn phận học trò, người vừa được tha bổng vì phạm
pháp…Và, Diane đã thực hiện một hành vi cao thượng sau khi vụ án khép lại: từ
chối số tiền gần 100.000$ mà mọi người quyên góp, giúp em vượt qua khó khăn với
suy nghĩ: “nhiều người còn khó khăn hơn em”. Và, cuối cùng em đã làm tròn bổn
phận của một nhân cách lớn, mạnh mẽ. Như câu nói của triết gia Kant: “Chúng ta không đến với thế gian để tìm hạnh
phúc, chúng ta đến để làm bổn phận”. Diễn giải câu nói này, nhà văn hàng đầu
Libya Ibrahim Al-Koni viết như sau: “Nếu
như chỉ tìm hạnh phúc mà không hoàn tất bổn phận là điều khốn nạn, vậy thì hy
sinh hạnh phúc để chu toàn bổn phận của mình là cực điểm hạnh phúc”.
Chỉ có bổn phận mới giúp người ta sống đức
hạnh. Và đức hạnh giúp người ta làm tròn bổn phận.
Một xã hội mà mỗi vị trí làm người không
ý thức về bổn phận của mình thì chỉ còn là xã hội độc đoán, chà đạp lên nhân phẩm
con người và đầy thú tính.
